«Այս ֆիլմը և՛ հիշողության վերականգնում է, և՛ անթաքույց «մեսիջ», որ պատմությունից դասեր քաղենք». «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

2025 թ. հունվարի 11-ին տեղի կունենա «Կեղծ խաղաղության գինը» փաստավավերագրական ֆիլմի պրեմիերան, իսկ հունվարի 14-ից այն կցուցադրվի կինոթատրոններում։ Ֆիլմի պրոդյուսեր, «Հինգերորդ ալիք» հեռուստաընկերության տնօրեն Հարություն Հարությունյանի հետ զրուցել ենք դրա ստեղծման մասին: Նշում է՝ ապրիլին տեղեկացել է, որ Հայաստանում օտարերկրյա դրամաշնորհի միջոցով ֆիլմ է նկարահանվում 1918 թ. հայ-թուրքական հարաբերությունների մասին: «Հասկացա, որ պատրաստվում են նոր բան փաթաթել մեր գլխին: Թեման ինձ հետաքրքրեց, որոշեցինք ուսումնասիրել այդ ժամանակաշրջանը, և արխիվներից այնքան ցցուն ու հետաքրքիր փաստեր հավաքեցինք, որ այս շրջանի իրադարձություններին, թեմային չանդրադառնալն ուղղակի սրիկայություն կլիներ մեր կողմից: Չունեինք բյուջե, բայց ունեինք թիմ: Հավաքեցի մարդկանց և ասացի՝ նման գաղափար կա, կարո՞ղ ենք իրագործել: Ներկայացրեցի իմ պատկերացումները՝ նշելով, որ նվազագույն ծախսերը կապահովենք: Թիմի անդամները որոշեցին, որ անպայման պետք է իրագործել այս գաղափարը: Եվ անցանք գործի»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Հարությունյանը:

Նշում է՝ պրեմիերայի օրը ֆիլմը մոտավորապես դառնում է ինն ամսական: «Սա երեխայի ծննդի պես մի բան է: Ինն ամիս այս ֆիլմի վրա անդադար աշխատել ենք: Կարող եմ հպարտորեն ասել՝ Հայաստանում նման ֆիլմ չի եղել, նման որակի՝ պատմական փաստավավերագրական խաղարկային ֆիլմ չի արվել: Սա փաստավավերագրական ֆիլմ է, որտեղ չկա հեղինակային տեքստ: Բոլոր տեքստերը վերցված են մեկնություններից ու տարբեր աղբյուրներից, դրանք դարձրել ենք սցենար: Ֆիլմը հանդիսատեսի հետ խոսելու է ժամանակաշրջանի ներկաների շուրթերով: Սա ֆիլմի առավելությունն է, չենք ցանկացել, որ հեղինակային տեքստ լինի, հնարավոր է՝ լինեին անհամապատասխանություններ, ինչը կարող էր դիտվել որպես քարոզչական հնարք և այլն: Եթե հղումներ չանենք աղբյուրներին, դիտողը կմտածի, թե դա հատուկ գրված սցենար է: Բայց ֆիլմը հիմնված է տվյալ ժամանակաշրջանի մարդկանց, մամուլի հուշերի ու հրապարակումների վրա», հավելում է մեր զրուցակիցը: Ընդգծում է՝ ֆիլմում օգտագործվել են եռաչափ անիմացիայի բարձր տեխնոլոգիաներ, արհեստական ինտելեկտի նորարարական լուծումներ և տեխնիկական այլ հնարքներ, ինչը համադրվել է խաղարկային կադրերի հետ:

Ֆիլմը 1918 թ. ապրիլի 11-ից մինչև մայիսի 25-ն ընկած կարճ ժամանակահատվածի մասին է: «Ներկայացվում է, թե ինչ է տեղի ունեցել այդ օրերին Հայաստանում, ինչպես և ինչու է հանձնվել Կարսը, ինչ տրամադրություններ էին տիրում Հայաստանում, և հետո ինչ կատարվեց Ալեքսանդրապոլի հետ: Երբ Սարդարապատի ճակատամարտից հետո Հայաստանը հռչակեց իր անկախությունը, Ալեքսանդրապոլն արդեն Հայաստանի կազմում չէր: Հայաստանի այն ժամանակվա իշխանությունները Գյումրիում ընդամենը հյուպատոսություն ունեին: Ֆիլմի ամենակարևոր «մեսիջը» հետևյալն է՝ հիմա պատերազմ է հիշողության դեմ, այս ֆիլմը հիշողության վերականգնման համար է: Մոռանում ենք կամ չենք հիշում, թե երկու օր առաջ ինչ իրադարձություններ են տեղի ունեցել, քանի որ ամբողջ աշխարհում է այսօր իշխում այդ հնարքը՝ «անջատել» մարդկանց հիշողությունը, դասագրքեր են փոխվում, պատմական դեպքեր և հարաբերություններ են «վերախմբագրվում»: Բայց եթե ուզում ես ապրել և այս երկնքի ու արևի տակ քո տեղն ունենալ քո պետությունով, չպետք է փախչես քո պատմությունից, չպետք է մոռանաս այն: Այն, ինչ ցույց ենք տալիս այս ֆիլմում, հիշողության վերականգնում է, և դրա մասին գրված չէ նույնիսկ խորհրդային շրջանի դասագրքերում: Գուցե, երբ պատմաբանները դոկտորականներ կամ մագիստրոսական աշխատանքներ են պաշտպանել, ուսումնասիրել են այդ ժամանակաշրջանը, բայց հանրակրթական դպրոցներում, մեր պատմության դասագրքերում այս մասին նույնիսկ մեկ պարագրաֆով նշված չէ: Այս ֆիլմը և՛ հիշողության վերականգնում է, թե ինչ կատարվեց մեզ հետ, ինչպիսին էր մեր ժողովուրդը, և՛ անթաքույց «մեսիջ», որ պատմությունից դասեր քաղենք: Զուգահեռներ չենք տանում մեր օրերի հետ, բայց ցանկացածը, ով կդիտի այս ֆիլմը, «կհայտնվի» մեր օրերի մեջ: Փաստել ենք ժամանակաշրջանը, ցուցադրում ենք, թե ինչ է եղել մեզ հետ, ինչպիսի վիճակում է եղել ժողովուրդը, ի դեպ, այն ժամանակ էլ Կարսը հանձնելուց հետո թուրքերի հետ խաղաղության պայմանագրի հարց է եղել, դրա համար է ֆիլմը կոչվում «Կեղծ խաղաղության գինը»: Իսկ արդյունքում կործանվեց Ալեքսանդրապոլը»,ասում է ֆիլմի պրոդյուսերը:

Այժմ ֆիլմը թարգմանվում է անգլերեն՝ ոչ թե «տիտրային», այլ հենց ձայնային տարբերակով: Հարությունյանի խոսքով, հայտնի համալսարաններից ցանկություն կա ցուցադրելու այն իրենց օտարերկրացի ուսանողների համար: Ֆիլմը երեք լեզվով է լինելու՝ հայերեն, ռուսերեն, անգլերեն, հայերենի դեպքում՝ անգլերեն լուսագրերով:

Զրույցը եզրափակում ենք այս հարցով՝ ֆիլմը հարցե՞ր է բարձրացնելու, թե՞ պատասխաններ հնչեցնելու: «Ամեն ինչ թողնված է հանդիսատեսին: Նրանք պետք է իրենց ներսում հարցերը բարձրացնեն և պատասխանները փնտրեն: Շատ չեզոք ենք ամեն ինչում: Բացառված է սուբյեկտիվության գործոնը», - եզրափակում է Հարություն Հարությունյանը: